Radhanagari Dam-Dajipur Forest

पक्षी निरीक्षणासाठी राधानगरी अभयारण्य अप्रतिम ठिकाण आहे.येथे आजमितीस २३५ प्रजातींच्या पक्ष्यांची नोंद करण्यात आली आहे.यामध्ये ग्रेट पाईड हॉर्नबील, निलगिरी वूड पीजन ,मलबार पाईड हॉर्नबील,तीन प्रकराची गिधाडे या संकटग्रस्त प्रजांतीच्या पक्ष्यांचा समावेश आहे.जगात फक्त पश्चिम घाटातच आढळणार्या पक्ष्यापैकी १० प्रजातींचे पक्षी येथे आढळतात.अभयारण्यातील सांबारकोंड,कोकण दर्शन पॉईंट,सावर्दे,काळंम्मावाडी धरण ,उगवाई देवी मंदिर ही स्थळे पक्षी निरीक्षणासाठी उत्तम ठिकाणे आहेत.

१२१ प्रजातींच्या फुलपाखरांची नोंद राधानगरी अभयारण्यात करण्यात आली आहे.सदर्न बर्डविंग हे भारतातील सर्वात मोठे फुलपाखरू(१९० मी.मी) असून ग्रास ज्युवेल हे सर्वात लहान फुलपाखरू(१५ मी.मी) आहे.ही दोन्ही फुलपाखरे राधानगरी अभयारण्यात आढळतात.ह्जारोंच्या संख्येने एकत्र जमुन स्थलांतर करणारी ब्ल्यू टायगर,स्ट्राईप टायगर ही फुलपाखरे या ठिकाणी आक्टोबर-नोव्हेंबर महिन्यात आढळतात.

सरिसृप गटात राधानगरी अभयारण्यात वेगवेगळ्या जातींच्या पाली,सरडे, साप-सुरळी आढळतात. उभयचर प्राण्यांमध्ये वेगवेगळ्या प्रजातींचे बेडूक आढळतात.गांडूळासारखा दिसणारा देवगांडूळ(caecilian) यासारख्या पर्यावरणात महत्वाच्या परंतू दुर्लक्षीत अशा उभयचर प्राण्यांच्या जाती येथे आढळतात.एका नव्या पालीच्या प्रजातींची पहिली नोंद राधानगरी येथेच झाली आहे.त्या पालीचे नामकरण Cnemaspis kolhspurensis करण्यात आले आहे. राधानगरी अभयारण्यात आजमितीस ३३ प्रजातींच्या सापांची नोंद करण्यात आली आहे.ऑलिव्ह फॉरेस्ट स्नेक, एरिक्स व्हिटेकरी,प्राईड बेली शिल्डटेल या सापांची नोंद झालेली आहे.

राधानगरी अभयारण्याचे महत्त्व म्हणजे निमसदाहरीत व पानगळीच्या मिश्र जंगल, विस्तीर्ण सडे व गवताळ कुरणात असंख्य प्रजातींचे वृक्ष, वेली, झुडपे, ऑर्किड्स, नेचे, बुरशी आढळतात.अभयारण्यात १५०० पेक्षा जास्त फुलझाडांच्या प्रजती येथील भागात आहेत. ३०० पेक्षा जास्त औषधी वनस्पतींचे हे भांडार आहे. करवंद, कारवी, निरगुडी, अडुळसा, तोरण, शिकेकाई, रानमिरी, मुरूड शेंग, वाघाटी, सर्पगंधा, धायटी इ. झुड्पे व वेली मोठ्या प्रमाणात आहेत.

निसर्गात जाताना आपण निसर्गाचा एक जबाबदार घटक आहोत याची जाणीव ठेवून निसर्गाचे संतुलन बिघडू नये याची काळजी घेणे आवश्यक आहे.

• निसर्गात शिकण्यासारखे खूप आहे,त्याचा लाभ घ्या.
• जंगल हे प्राण्यांचे आश्रयस्थान आहे व आपण तेथील पाहूणे.तेथे मदयपाण,धुम्रपान,दंगा आदी गोष्टी करू नका.
• निर्सगाला स्वतःचे संगीत आहे,त्याचा आस्वाद घ्या.तेथे टेप,रेडिओ व इतर वादये वाजवू नका.
• जंगल परिसरातील पानवठयाच्या जागी जास्त वेळ घालवू नका.पाणवठा दूषित होईल अशी कोणतीही कृती करू नका.
• वन्यप्राण्यांशी जवळीक करण्याचा प्रयत्न धोकादायक ठरू शकतो.पक्षांची घरटी ,प्राण्यांची वस्तीस्थाने इ.चा आदर करा.
• निर्सगात केर कचरा होइल अशा वस्तू घेउ नका.उदा.प्लॅस्टिक कॅरी बॅग, प्लॅस्टिकच्या-काचेच्या बाटल्या,चॉकलेट-वेफर्सचे रॅपर इ.
• वन्यप्राण्यांना कॅमेर्याने टिपा बंदूकीने नको.